Nederlanders groot vertrouwen in het nieuws – behalve jongeren

We duiken in de resultaten van het Digital News Report Nederland

In juni verscheen het Digital News Report Nederland. Uit het onderzoek naar de consumptie van digitaal nieuws in ons land kwamen een paar opvallende resultaten, die we graag met jullie delen. Spoiler alert: journalisten spreken meestal de waarheid (denken Nederlanders).

Het rapport is een samenwerking van het Commissariaat voor de Media en Reuters Institute for the Study of Journalism. Het onderzoek werd dit jaar voor de derde keer uitgevoerd, vlak voordat corona uitbrak. Meteen dus maar even een disclaimer: de cijfers in het rapport gaan uit van nieuwsconsumptie zónder wekelijkse persconferenties, pushberichten met opnamecijfers en updates over de besmettingsgraad. Hoe het nieuwsgebruik er na de pandemie uitziet is nu nog lastig te voorspellen, maar zoals het Commissariaat voor de Media zelf stelt: ‘als het nabije verleden de beste voorspeller van de toekomst is, zal het nieuwsgebruik na deze coronacrisis sterk lijken op het gebruik zoals dat in ons rapport naar voren komt.’

Maar wat staat er dan precies in het rapport? Wij zetten een paar opvallende resultaten op een rij, met als centraal thema: vertrouwen.

NEDERLANDERS VERTROUWEN HET NIEUWS

We trappen meteen positief af: Nederland heeft van alle veertig door Reuters onderzochte landen het hoogste vertrouwen in het nieuws. ‘Slechts’ 32% van de Nederlanders maakt zich zorgen over nepnieuws op internet, tegenover gemiddeld per land 56%. De afzonderlijke, Nederlandse nieuwsmerken worden door de respondenten als zeer betrouwbaar ingeschat. De NOS is ook begin 2020 met afstand het meest gebruikte nieuwsmerk. Op nummer twee staat NU.nl, gevolgd door RTL op drie. Dat beeld is de afgelopen twee jaar in Nederland - tót de coronacrisis - nauwelijks veranderd, terwijl de zorgen over fake news in andere landen juist toenamen. Dit is natuurlijk wel meteen een voorbeeld van een meting die op dit moment wellicht anders zou uitvallen. Maar vooralsnog: in NOS we trust. 

Jongeren: ‘Nieuws lees ik op social media.’
Jongeren: ‘Nieuws op social media vertrouw ik niet.’

NEDERLANDERS VERTROUWEN JOURNALISTEN WEL, POLITICI NIET

Twee op de drie Nederlanders geven aan dat zij onafhankelijke journalistiek belangrijk vinden. En dat komt goed uit, want journalisten worden het allerminst aangewezen als bron van foutieve of misleidende informatie. Een kwart van de ondervraagden wijst de regering, politici en politieke partijen in Nederland aan als boosdoener, gevolgd door actiegroepen en buitenlandse regeringen. Opvallend (maar wellicht niet verrassend): buitenlandse regeringen worden eerder door linkse respondenten genoemd, actiegroepen door rechtse respondenten. Of wijsheid met de jaren komt, valt te betwisten: hoe ouder we worden, hoe minder we ons zorgen maken over fake news. 

NEDERLANDERS VERTROUWEN TELEVISIE WEL, FACEBOOK NIET (MAAR TOCH LEZEN ZE HET)

We zetten nog steeds het liefst de televisie aan om op de hoogte te blijven, maar op plek twee en drie staan online nieuwsmedia en sociale media als belangrijkste nieuwsleveranciers. Print en radio vallen dus buiten de top drie. Voor jongeren (18-24)  zijn social media de voornaamste bron van nieuws, en dan vooral YouTube, Facebook en Instagram. Nederlanders die het nieuws voornamelijk via televisie, print en radio consumeren (dat zijn voornamelijk ouderen), hebben bovengemiddeld veel vertrouwen in het nieuws. Maar nu komt het: Nederlanders die hun nieuws voornamelijk van sociale media halen (jongeren dus), hebben maar weinig vertrouwen in de betrouwbaarheid van die informatie. Dat lijkt tegenstrijdig, maar valt volgens het Commissariaat voor de Media wel te verklaren. 

Voor digital natives is keuzevrijheid wellicht een synoniem geworden voor onafhankelijkheid

Het is goed mogelijk dat digital natives, anders dan ouderen, gewend zijn aan een online omgeving waar oneindig veel nieuws en informatie verkrijgbaar is. De rol van gatekeeper - welke informatie is correct en betrouwbaar? - ligt niet bij de traditionele nieuwsmedia, maar bij de gebruiker zelf. Voor digital natives is keuzevrijheid wellicht een synoniem geworden voor onafhankelijkheid. Tegelijkertijd meldt het rapport dat we nog onvoldoende weten over het nieuwsgebruik van jongeren op sociale media, welke nieuwsbronnen ze volgen bijvoorbeeld. En wat vinden ze dan minder betrouwbaar: de nieuwsbron of het platform zelf? Food for thought - en verder onderzoek.

NEDERLANDERS VERTROUWEN HET LOKALE NIEUWS (MAAR ZE LEZEN HET STEEDS MINDER)

Ruim 48 procent van de Nederlanders laat zich wekelijks informeren over lokaal nieuws door de papieren of online editie van de lokale krant, een huis-aan-huisblad of een regionaal dagblad. Maar dat zijn vooral ouderen. Van de jongste respondenten (18-24 jaar) zijn er meer niet dan wel in lokaal nieuws geïnteresseerd. Ze komen het op hun social media ook amper tegen. Daardoor neemt het gebruik - en daarmee uiteindelijk het aanbod - van lokale nieuwsmedia sinds jaren steeds verder af. 

Opvallend genoeg hebben zowel de ouderen als de jongeren - die het dus amper lezen - wel veel vertrouwen in de betrouwbaarheid van lokaal nieuws. De verklaring hiervoor in het rapport is even simpel als praktisch: je kunt zelf checken of het waar is. Als je in de lokale krant leest dat het zwembad is afgebrand, hoef je maar uit het raam te kijken om te zien of dat klopt. Eat that, internet.

TOT SLOT

Het Commissariaat voor de Media noemt in het rapport het algehele beeld dat het Digital News Report voor Nederland schetst ‘ook in 2020 weer zeer positief en vooral stabiel’. Nederlanders zijn nog steeds geïnteresseerd in nieuws en politiek en hebben veel vertrouwen in nieuwsmerken. Dat vertrouwen zorgt ervoor dat het nieuwsgebruik door Nederlanders de afgelopen jaren nauwelijks is veranderd.

Er is wel veel technische innovatie op het gebied van nieuwsconsumptie - bijvoorbeeld in de vorm van sociale media, video en podcasts - waar vooral jongeren gebruik van maken. De meeste verandering komt dan ook doordat er steeds meer digital natives op de gebruikersmarkt komen. Het lijkt ons interessant om te zien wat hun aandeel op termijn betekent voor de consumptie van - en het vertrouwen in - nieuws.

Eerst even een pandemie afwachten.